Literaturtage an der Neiße - Dni Literatury nad Nysą

Info

Deutsch-polnisches Literaturfestival in Görlitz-Zgorzelec // Polsko-niemiecki festiwal literacki w Görlitz-Zgorzelcu.

Geschichte

Profil des Festivals
Bei den Literaturtagen handelt es sich um ein internationales literarisches Projekt. Das Festival soll unbekannte bzw. vergessene Facetten der mitteleuropäischen Nachbarschaft thematisieren und verschiedene Aspekte und Sichtweisen auf die Vergangenheit und Gegenwart am Beispiel der modernen Literatur verdeutlichen.
Die Lage der Nachbarstädte Görlitz und Zgorzelec ermöglicht dem Festival, sich einem wichtigen Ort auf der literarischen Landkarte – der Grenzlandschaft – zu widmen, und aus vergangenem und gegenwärtigem Blick die sensiblen Beziehungen zwischen den Ländern im östlichen Europa nach dem Zweiten Weltkrieg bis in die Gegenwart zu betrachten. Dem Freistaat Sachsen mit seiner Grenze zur Republik Polen kommt in diesem Kontext eine besondere Bedeutung zu. Die „Literaturtage an der Neiße“ als ein Forum des inter-nationalen kulturellen Austausches sind als mehrjährige Veranstaltungsreihe gedacht und fungieren damit auch als Hinführung auf das Kulturhauptstadtjahr 2016 in Breslau aus Perspektive der Europastadt Görlitz-Zgorzelec.

Ziele und Idee
Die Literaturtage sollen einerseits die neuen Literaturströmungen in Deutschland, Polen und dem weiteren östlichen Europa präsentieren, zugleich aber auch die Neugier auf das Entdecken der gemeinsamen Geschichte wecken. Sie sollen durch Austausch und Diskussion ausloten, wie weit sich nachbarschaftliches Verständnis in Europas Mitte bereits entwickelt hat – aber auch Gegensätze, unterschiedliche Erfahrungen und Bewertungen aufzeigen, die diesem Verständnis entgegenstehen. Mit den Mitteln der Literatur will es das Festival dem interessierten Publikum erleichtern, die Geschichte der Deutschen und der Völker östlich der Landesgrenze zu verstehen, um diese besser zu begreifen und Vorurteile zu überwinden. Es geht darum, dem Publikum ungekannte Sichtweisen aufzuzeigen, um eine eigene Stellung zu der Thematik einzunehmen und sich auch perspektivisch damit zu befassen. Da die Veranstaltungsorte in Deutschland (Görlitz) und in Polen (Zgorzelec) liegen, kann das Projekt dazu beitragen, das Trennende in der Region zu überwinden, und das kulturelle Zusammenwachsen beider Städte zu intensivieren und zu vertiefen.
Andererseits verfolgen die Literaturtage an der Neiße das Ziel, die Görlitzer und Zgorzelecer für das literarische Schaffen in ihrer Heimatregion zu sensibilisieren. Vor diesem Hintergrund werden auch niederschwellige Formate impliziert, wie beispielsweise ein Schreibwettbewerb oder ein Peotry Slam inklusive Workshop. So sind auch Laien im besten Sinne des Wortes Teil des Festivals.

Programm
Das Programm des Festivals baut auf zwei sich gegenseitig bedingende Stränge auf. Kern bilden die unterschiedlichen Formate von Lesungen etablierter Autoren. Dabei wurden Autoren ausgewählt, die sich in ihrem literarischen Werk mit den Folgen von Krieg, Flucht, Grenzverschiebung und Heimatverlust als zentrale Erfahrung des 20. Jahrhunderts, insbesondere in unserer mitteleuropäischen Region, befassen. Es werden Autoren der Erlebnisgeneration eingeladen, ebenso wie Vertreter der Generation der „Enkel“, die an die Geschichte des 20. Jahrhunderts und die Geschichten, die in ihren Familien oder sozialen Gruppen überliefert werden, neue Frage stellen. Vorgestellt werden neue Formen, wie die Graphic Novel von Jaroslav Rudis, die von den Erfahrungen der zwei großen Diktaturen in Europa erzählen. Die historische und gegenwärtige Beziehung zwischen den Städten Görlitz und Breslau wird in Blick auf die „Kulturhauptstadt Europas 2016“ in das Programm aufgenommen. „Geschichte und Geschichten“ aus Mitteleuropa können nicht erzählt werden ohne die jüdische Geschichte und Kultur. In Görlitz haben sich zwei Synagogenbauten erhalten, die zu einer Auseinandersetzung mit dem Verlust und den Perspektiven jüdischen Lebens in der Grenzregion einladen.
Eine Form der Wiederaneignung der bis 1989 tabuisierten deutschen Geschichte der eigenen Heimatstadt in Polen sind Kriminalromane mit Komissaren und Fällen aus der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts. Nach den Erfolgen von Marek Krajewski („Śmierć w Breslau“) folgten seinem Beispiel Autoren in verschiedenen Städten und Kleinstädten. Der Verbindung von Krimi und Geschichte ist ein Abend des Programms gewidmet. Die geladenen Autoren führen darüber hinaus Schullesungen durch und beteiligen sich am „Tag des offenen Denkmals“ mit Kurzlesungen am Programm der Stadt.
Um nun Bürgerinnen und Bürger sowie die Gäste der Europastadt für das Thema und dessen Anliegen zu sensibilisieren werden eine Reihe von etablierten Institutionen und Initiativen eingebunden, die das Festival um andere Formate wie Konzerte, Filmvorführungen, szenische Darstellungen und integrative Konzepte wie z. B. Wettbewerbe erweitern.

____________________________________________

Profil festiwalu
Dni Literatury to międzynarodowy projekt literacki o charakterze festiwalu. Podejmuje tematy krążące wokół nieznanych lub zapomnianych aspektów sąsiedzkiego współżycia narodów w Europie Środkowej i Wschodniej i pokazuje różne sposoby interpretacji przeszłości i teraźniejszości na przykładzie współczesnej literatury. Dzięki geograficznemu położeniu Görlitz i Zgorzelca festiwal może skupić się na ważnym obszarze literackiej mapy - regionie przygranicznym - i przyjrzeć się nierzadko trudnym stosunkom między narodami Europy Środkowej i Wschodniej po II wojnie światowej aż do chwili obecnej. Wolny Kraj Saksonia, jako sąsiadujący z Polską, odgrywa w tym kontekście rolę szczególną. Dni Literatury nad Nysą jako forum międzynarodowej wymiany kulturalnej są zamierzeniem na kilka najbliższych lat. Są zwiastunem Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016 w Europa-Mieście Görlitz-Zgorzelec.

Cele i zamierzenia
Dni Literatury mają za cel prezentację nowych trendów literackich w Niemczech, Polsce i innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz rozbudzenie ciekawości i zainteresowania czytelników odkrywaniem wspólnej przeszłości. Rozmowy i dyskusje będą okazją do wysondowania, jak dalece rozwinęło się sąsiedzkie porozumienie w środku Europy, jak również do pokazania sprzeczności, różnych doświadczeń i ich odmiennych interpretacji, które stoją na przeszkodzie temu porozumieniu. Za pomocą środków literackich festiwal pragnie pomóc publiczności w zrozumieniu historii Niemiec, Niemców i narodów za ich wschodnią granicą, a co za tym idzie w przełamaniu stereotypów. Poprzez prezentację nieznanych dotąd sposobów interpretacji historii umożliwia się publiczności zajęcie własnej pozycji, sformułowanie własnego zdania na podejmowane tematy, aby perspektywicznie móc je jeszcze pogłębić.
Ponieważ projekt jest realizowany zarówno w Niemczech (Görlitz) jak i w Polsce (Zgorzelec), ma szansę przyczynić się do zniwelowania dzielących region barier, do intensyfikacji i pogłębienia współpracy kulturalnej obu miast. Innym celem Dni Literatury jest uwrażliwienie mieszkańców obu miast na literacką twórczość w ich regionie. Stąd też obecne w programie są również punkty otwarte dla wszystkich, jak np. konkurs literacki czy Poetry Slam, tak aby publiczność „laicka” w najlepszym tego słowa rozumieniu stała się częścią festiwalu.

Program
Program festiwalu składa się z dwóch wzajemnie się warunkujących części. W centrum stoją różnego rodzaju wieczory autorskie, których goście są uznanymi autorami, zajmującymi się w swoich dziełach literackich tematami takim jak następstwa wojny, wypędzenia, przesunięcia granic czy utrata ojczyzny, czyli głównymi doświadczeniami pokoleniowymi XX wieku, dotkliwymi zwłaszcza w naszym regionie Europy Środkowej. Zaproszeni są autorzy należący do pokolenia bezpośrednio dotkniętego przez historię, jak i przedstawiciele literackiego „pokolenia wnuków”, którzy inaczej patrzą na historię XX wieku i na historie obecne w ich rodzinach czy kręgach społecznych i zadają całkiem inne pytania. Zaprezentowane zostaną również nowe formy, jak np. Graphic Novel Jaroslava Rudiša, które tematyzują doświadczenia dwóch wielkich dyktatur w Europie. Historyczne jak i współczesne związki między miastami Görlitz i Wrocław stały się częścią programu przede wszystkich ze względu na „Europejską Stolicę Kultury 2016”. „Historia i historie“ Europy Środkowej i Wschodniej są niepełne bez historii i kultury Żydów. W Görlitz znajdują się dwie synagogi, które jako świadectwo przeszłości zachęcają do zwrócenia uwagi na tematy związane ze stratą jak i perspektywą żydowskiej kultury w regionie przygranicznym.
Niemiecka historia miast po wojnie polskich była do 1989 roku tematem tabu. Literackią formą identyfikacji z niemiecką przeszłością rodzinnego miasta stały się powieści kryminalne osadzone w pierwszej połowie XX wieku. Po sukcesie Marka Krajewskiego („Śmierć w Breslau“) jego przykładem podążyli autorzy w różnych miastach i miasteczkach. Połączenie kryminału i historii jest mottem programowym jednego z wieczorów festiwalowych. Zaproszeni autorzy będą obecni na odczytach w szkołach jak i podczas Dnia Otwartych Zabytków.
Aby uwrażliwić mieszkańców i gości Europa-Miasta na temat festiwalu i jego znaczenie organizatorzy zapraszają cały szereg instytucji i inicjatyw do wzbogacenia programu o inne formy kulturalne, jak koncerty, projekcje filmowe czy sceniczne, konkursy.